Welzijnscheck varkens
Om het risico op bijten in flanken, oren of staarten bij varkens te beoordelen, ontwikkelde de Producenten Organisatie Varkenshouderij (POV) samen met partners de welzijnscheck varkens. Deze wordt 1 juli 2020 ingevoerd. Vóór 31 december 2020 moeten varkenshouders de welzijnscheck per UBN en per diercategorie ingevuld hebben.
Welzijnscheck varkens direct invullen?
Log hier in en ga aan de slag met een van de welzijnschecks.
Op deze pagina vindt u meer achtergrondinformatie over de Nederlandse welzijnscheck varkens. Waarom zijn deze checks ingevoerd, wat is het belang ervan en wat wordt er van varkenshouders en hun adviseurs verwacht? Een beknopte toelichting staat in de flyer 'Welzijnscheck maakt welbevinden varkens aantoonbaar'.
Alvast de welzijnschecks bekijken? Hier vindt u het inkijkexemplaar van de welzijnscheck zuigende biggen; gespeende biggen; vleesvarkens; opfokzeugen.
Wilt u direct een van de welzijnschecks invullen? Dat kan. Klik hier en u komt terecht bij de inlog van de digitale welzijnscheck. Deze kunt u online en op papier invullen. Er is een invulbare printversie beschikbaar om te downloaden.
Inhoud
De welzijnscheck varkens is een hulpmiddel bij de risicobeoordeling van het bijtgedrag van varkens. De indicatoren (diergebonden en niet-diergebonden) die het bijtgedrag beïnvloeden worden beoordeeld. Het doel van de risicobeoordeling is het dierenwelzijn, de diergezondheid en het algemeen bedrijfsresultaat te verbeteren.
De welzijnscheck is een vragenlijst met aandacht voor verschillende aspecten op een varkensbedrijf. De lijst bestaat uit algemene vragen en vragen over risicofactoren voor bijtgedrag in het bijzonder. Het gaat hier om risico's op bijtschade aan oren, flanken en staarten.
Belangrijkste onderdelen van de welzijnscheck zijn de diergebonden indicatoren én de niet-diergebonden indicatoren (bijv. voeding, ruimte, hokverrijking, diergezondheid en klimaat).
De welzijnscheck is er voor zuigende biggen, speenbiggen, opfokzeugen & vleesvarkens.
Door de welzijnscheck in te vullen krijgen varkenshouders en erfbetreders inzicht in:
- hoeverre bijtgedrag op een varkensbedrijf voorkomt; en
- welke risicofactoren op het bedrijf aanwezig zijn die de kans op bijtgedrag vergroten.
De welzijnscheck helpt de varkenshouder en zijn adviseurs om bedrijfsspecifieke aanpassingen te doen die het dierenwelzijn en de diergezondheid verbeteren. Met de welzijnscheck kunnen varkenshouders verantwoord en stapsgewijs toewerken naar het houden van varkens met lange staarten.
Doel welzijnscheck
Volgens de huidige wetgeving (Besluit Houders van dieren en Besluit diergeneeskundigen) mogen staarten van varkens alleen onder strikte voorwaarden gecoupeerd worden. Bijvoorbeeld als er maatregelen getroffen zijn om bijtgedrag te voorkómen. Werken deze niet dan mag een dierenarts een attest schrijven. Alleen hiermee heeft een varkenshouder toestemming om staarten te couperen.
Vanaf 1 juli 2020 wordt de welzijnscheck toegevoegd. De Europese Commissie heeft namelijk aangegeven dat alle Europese lidstaten erop moeten toezien dat varkenshouders een risicobeoordeling gaan uitvoeren om het risico op bijtgedrag op hun bedrijf vast te stellen. Met de welzijnscheck voldoet Nederland aan deze verplichting. In de IKB’s wordt een voorschrift opgenomen waarin staat dat varkenshouders uiterlijk 31 december 2020 de welzijnscheck in moeten vullen. Op basis van de antwoorden in de welzijnscheck, het plan van aanpak en het advies van adviseurs (zie het Stappenplan), kan vervolgens besloten worden om bij één of enkele tomen de staarten niet te couperen.
Dierenwelzijn staat hierbij altijd voorop.
Varkenshouders hoeven deze beslissing niet alleen te nemen, maar kunnen advies vragen aan bijvoorbeeld de dierenarts en voervertegenwoordiger. Gezamenlijk kan het best beoordeeld worden of het verantwoord is om een begin te maken met het stoppen met couperen. Als op basis van alle informatie blijkt dat het op een bedrijf nog niet verantwoord is om te stoppen met couperen, kunnen varkenshouders eerst aan de slag met het plan van aanpak.
Stappenplan
Er is voor gekozen om de welzijnscheck stapsgewijs te implementeren:
- Vanaf 1 juli 2020 wordt een voorschrift met betrekking tot de welzijnscheck in de IKB’s opgenomen. Hierin is vastgelegd dat varkenshouders de welzijnscheck uiterlijk 31 december 2020 voor de eerste keer ingevuld moeten hebben, per UBN en voor alle aanwezige diercategorieën. De welzijnscheck moet vervolgens jaarlijks ingevuld worden.
- De volgende stap is om op basis van de antwoorden een plan van aanpak te maken. Dit is nu nog niet verplicht, maar wel een belangrijke vervolgstap. In het plan van aanpak wordt beschreven welke (management)aanpassingen een varkenshouder kan doen waardoor het welzijn van de varkens verbetert en hiermee het risico op bijtgedrag vermindert.
- Op basis van de ingevulde welzijnscheck, het plan van aanpak èn het bijtgedrag op een bedrijf kan worden vastgesteld of een varkenshouder verantwoord kan beginnen met het houden van varkens met lange staarten. Het advies is om te beginnen met één of enkele tomen waarbij de staarten niet gecoupeerd worden:
- Als blijkt dat het nog niet verantwoord is om een begin te maken met het stoppen met couperen, is het belangrijk aan de slag te gaan met de maatregelen die in het plan van aanpak zijn benoemd.
- Na verloop van tijd kan het resultaat van deze maatregelen beoordeeld worden, waarna opnieuw kan worden vastgesteld of een varkenshouder verantwoord kan beginnen met het houden van varkens met lange staarten of dat er nog meer aanpassingen nodig zijn.
- Als de eerste toom varkens met lange staarten zonder bijtschade is afgeleverd, kan besloten worden om het aantal tomen met lange staarten – stap voor stap – uit te breiden. Indien er wel problemen met bijtgedrag optreden, is het belangrijk de oorza(a)k(en) hiervan te achterhalen en aan te pakken, voordat meer tomen met lange staarten gehouden worden.
Met dit stappenplan kunnen varkenshouders de algehele bedrijfsvoering verbeteren, met een beter dierenwelzijn, diergezondheid en betere technische resultaten als gevolg. Zo kan er stapsgewijs en verantwoord toegewerkt worden naar het houden van varkens met lange staarten.
Veelgestelde vragen
Welzijnscheck varkens
Wat is de welzijnscheck?
De welzijnscheck is een vragenlijst, waarin aandacht besteed wordt aan verschillende aspecten op een varkensbedrijf. Het gaat om algemene vragen en vragen over de risicofactoren voor bijtgedrag in het bijzonder. De welzijnscheck is er voor zuigende biggen, speenbiggen, opfokzeugen en vleesvarkens. Met de welzijnscheck krijgen varkenshouders en erfbetreders enerzijds inzicht in hoeverre bijtgedrag op een bedrijf voorkomt en anderzijds in hoeverre risicofactoren op het bedrijf aanwezig zijn die de kans op bijtgedrag vergroten.
Aanvullende informatie over de welzijnscheck vindt u hier.
Hoe is de welzijnscheck tot stand gekomen?
De welzijnscheck is ontwikkeld door de POV samen met partners. Wageningen UR heeft de uitvoering gedaan in nauwe samenwerking met varkenshouders, dierenartsen en voeradviseurs.
Bij de totstandkoming is gebruik gemaakt van alle tot nu toe bekende (wetenschappelijke) informatie over bijtgedrag en de risicofactoren hiervoor. Vervolgens zijn de vragenlijsten van de welzijnschecks getest door 40 varkenshouders. Op basis van de resultaten zijn de welzijnschecks aangepast aan de praktijkomstandigheden op varkensbedrijven.Waarom moet een varkenshouder de welzijnscheck invullen?
De Europese Commissie heeft in 2016 aangegeven dat alle Europese lidstaten erop moeten toezien dat varkenshouders een risicobeoordeling gaan uitvoeren om het risico op bijtgedrag op hun bedrijf vast te stellen. Met de welzijnscheck voldoet Nederland aan deze verplichting. In de IKB’s wordt vanaf 1 juli 2020 een voorschrift opgenomen waarin staat dat varkenshouders uiterlijk 31 december 2020 de Welzijnscheck in moeten vullen.
Wie kan de ingevulde gegevens inzien?
Niemand anders dan de varkenshouder zelf heeft toegang tot het account op welzijnscheckvarkens.nl. Gegevens worden niet gedeeld met derden. POV is eigenaar van de welzijnscheck.
Lees hier de privacyverklaring van POV.
Wat zijn de voordelen van de welzijnschecks voor een bedrijf?
De welzijnscheck besteedt aandacht aan een groot aantal aspecten van de bedrijfsvoering op een varkensbedrijf. Door de vragen gezamenlijk met de dierenarts en/of voeradviseur in te vullen, krijgt de varkenshouder inzicht in de sterke punten èn verbeterpunten op het eigen bedrijf. Op basis van de antwoorden kan de varkenshouder een plan van aanpak opstellen. Hierin benoemt hij of zij de benodigde aanpassingen die het dierwelzijn, diergezondheid en de algehele bedrijfsvoering verbeteren.
Tenslotte kan de ondernemer met behulp van de aanpassingen stapsgewijs en verantwoord toewerken naar het houden van varkens met lange staarten.
Hoe moet de welzijnscheck worden ingevuld?
Er zijn verschillende manieren om de welzijnscheck in te vullen. Het document kan geprint en met de pen ingevuld worden, maar kan ook online via een speciaal ontwikkelde tool worden ingevuld. Voordeel van deze online tool is dat de ingevulde vragenlijst eenvoudig is op te slaan of verzonden kan worden naar de eigen adviseur of dierenarts. Daarnaast is er een invulhulp beschikbaar. Deze invulhulp staat hier.
Het is belangrijk dat de welzijnschecks samen met adviseurs worden ingevuld. Vooral de dierenarts en de voervertegenwoordiger zijn hierbij belangrijk.
Mag een dierenarts of voeradviseur de welzijnschecks voor een varkensbedrijf invullen?
Een varkenshouder moet bij een IKB-controle een volledig ingevulde en ondertekende welzijnscheck kunnen overhandigen/ laten inzien.
Hoe deze is ingevuld (online of op papier) en wie dat heeft gedaan, doet niet ter zake. Wel geeft de varkenshouder met zijn handtekening aan akkoord te gaan met wat in de welzijnscheck is ingevuld.Welke welzijnschecks moet een varkenbedrijf invullen?
Er zijn vier welzijnschecks: zuigende biggen, gespeende biggen, vleesvarkens en opfokzeugen. Komen alle diercategorieën op het varkensbedrijf (per UBN) voor, dan is het invullen van alle vier welzijnschecks noodzakelijk.
Waar kan ik terecht als ik vragen of opmerkingen heb over de welzijnscheck?
U kunt voor al uw vragen contact opnemen met info@pov.nl. Geef aub in de mail duidelijk aan wat uw vraag of opmerking is, uw naam en telefoonnummer.
Wat te doen met de ingevulde welzijnschecks?
Als de welzijnschecks zijn ingevuld, wordt op basis van de antwoorden een plan van aanpak gemaakt. Dit is nog niet verplicht, maar wel een belangrijke vervolgstap. Het plan van aanpak beschrijft welke (management)aanpassingen een varkenshouder kan doen, waardoor het welzijn van de varkens verbetert en het risico op bijtgedrag vermindert. Ook voor het plan van aanpak geldt dat varkenshouders samen met hun adviseurs (dierenarts, voervertegenwoordiger etc.) bepalen welke aanpassingen op het bedrijf zinvol en uitvoerbaar zijn.
Wordt een welzijnscheck per UBN of per account opgeslagen?
Alle welzijnscheck(s) die u aanmaakt en invult, worden onder één account opgeslagen. Heeft u meerdere locaties met verschillende ubn’s dan kunt u alle ingevulde welzijnschecks onder het zelfde account aanmaken en invullen.
Uiteraard is het toegestaan meerdere accounts aan te maken. Bijvoorbeeld per ubn. Let op: u heeft voor elk account een ander e-mailadres nodig.Welke rol speelt de welzijnscheck in een uiteindelijk verbod op het couperen van staarten?
De welzijnscheck is een hulpmiddel om de risico's voor bijtgedrag bij varkens inzichtelijk te maken. Wat is de invloed van klimaat, leefruimte, voer, hokverrijking en gedrag van de varkens op het wel of niet bijten in flanken, oren en staarten van hokgenoten. De antwoorden in de welzijjnscheck geven inzicht. Inzicht waarmee een varkenshouder kan besluiten aanpassingen door te voeren en daarmee het dierwelzijn, diergezondheid en algemeen bedrijfsresultaat te verbeteren.
Zijn de omstandigheden zo dat het bijtgedrag vermindert, dan kan een varkenshouder beslissen om bij één of enkele tomen de staarten niet meer te couperen. Dierwelzijn staat hierbij altijd voorop. Een varkenshouder neemt deze beslissing vaak niet alleen, maar betrekt daar zijn dierenarts en voervertegenwoordiger bij. Gezamenlijk beoordelen zij of het verantwoord is een begin te maken met het stoppen met couperen. Als op basis van alle informatie blijkt dat het nog niet verantwoord is om te stoppen met couperen, gaat de varkenshouder eerst aan de slag met het plan van aanpak.
Is Nederland het enige land waarin de welzijnscheck verplicht is?
Nee, de Europese Commissie heeft in 2016 aangegeven dat alle Europese lidstaten erop moeten toezien dat varkenshouders een risicobeoordeling uitvoeren om het risico op bijtgedrag op het bedrijf vast te stellen. In onder andere Denemarken, Duitsland en België is het invullen van een risicobeoordeling al verplicht.
Waar is meer informatie te vinden?
U kunt meer informatie vinden op www.welzijnscheckvarkens.nl. Hier vindt u ook de online tool met daarin de vier welzijnschecks.
Wilt u een vraag stellen? Stel deze dan via het contactformulier.
Achtergronden
Het ontstaan van de welzijnscheck varkens heeft een al wat langere voorgeschiedenis. Het begon in juni 2013 met de Verklaring van Dalfsen. Varkenshouders, diverse bedrijven en organisaties in de varkenssector en de Dierenbescherming besloten gezamenlijk als werkgroep Krulstaart* het staartbijten op varkensbedrijven aan te pakken. Op basis van de aanbevelingen van de Werkgroep Krulstaart ambieerden LTO en NVV om stapsgewijs gedeeltelijk en - indien verantwoord - op de lange termijn geheel te stoppen met staarten couperen.
In de loop van de jaren is het thema verbreed naar bijtgedrag in het algemeen; het bijten in oren, staarten en flanken. In 2016 heeft de Europese Commissie aangegeven dat alle EU-lidstaten erop moeten toezien dat varkenshouders jaarlijks een risicobeoordeling bijtgedrag uitvoeren. Het doel van de risicobeoordeling is om verantwoord toe te werken naar het verder verbeteren van het dierwelzijn en uiteindelijk het niet meer couperen van staarten.
Om invulling te geven aan deze opdracht heeft de werkgroep Krulstaart het onderzoeksprogramma 'Intacte staarten' opgezet om ervaringen op te doen in de praktijk. Daarnaast heeft de Coalitie Vitale Varkenshouderij in 2019 het onderwerp 'Intacte staarten' opgenomen in het Programma Vitale Varkenshouderij. Op deze manier is het voorkómen van bijtgedrag en daarmee het realiseren van intacte staarten bij varkens een belangrijk actiepunt geworden.
Het maakt de weg vrij om heel concreet invulling te geven aan de EU-opdracht: de Nederlandse varkenshouderij ontwikkelt een eigen welzijnscheck varkens. Varkenshouders, onderzoekers, dierenartsen en voeradviseurs zijn hierover uitgebreid geconsulteerd. Op 1 juli 2020 wordt de welzijnscheck officieel geïntroduceerd als onderdeel van de kwaliteitssystemen IKB Varken en IKB Nederland Varkens.
Nieuws
Welzijnscheck varkens maakt welbevinden varkens aantoonbaar
Afnemers in binnen- en buitenland stellen hoge eisen aan het dierenwelzijn van varkens. Voor het aantoonbaar maken van een goed dierenwelzijn heeft de Producenten Organisatie Varkenshouderij de welzijnscheck...
Partners
De welzijnscheck varkens is ontwikkeld door de POV samen met de partners van de begeleidingscommissie Staarten. Wageningen UR heeft de uitvoering gedaan in nauwe samenwerking met varkenshouders, dierenartsen en voervertegenwoordigers.
De partners in de Begeleidingscommissie Staarten zijn de volgende: POV, Nevedi, COV, KNMvD, Vee&Logistiek Nederland, fokkerijorganisaties, Dierenbescherming en het Ministerie van LNV.