Aan de slag met krulstaarten

Stapsgewijs en verantwoord naar vitale varkens mét een krulstaart. Die ambitie heeft de Nederlandse varkenshouderij uitgesproken. Met de slogan ‘Verdien die krul’ wordt het startsein gegeven voor een campagne om de sector voor te bereiden op het verantwoord houden van varkens met een krulstaart in 2030. 

De Coalitie Vitale Varkenshouderij heeft samen met Wageningen University & Research drie krulstaartroutes opgesteld. Routes die varkenshouders helpen ervaring op te doen met het succesvol houden van varkens met langere staarten en dit stapsgewijs en verantwoord in te passen in de bedrijfsvoering.

Op deze pagina staat meer achtergrondinformatie, tips en adviezen voor het houden van varkens met krulstaarten. Waarom is het belangrijk dat varkens hun krulstaarten behouden? Hoe kan een varkenshouder de risico's op bijtgedrag in de stal verkleinen? 
Voor inhoudelijke en technische vragen kunt u terecht bij de vraagbaak krulstaarten.

Ga aan de slag en verdien samen de krul!

VRAAGBAAK KRULSTAARTEN

Heeft u inhoudelijke of technische vragen over krulstaarten? 
Stel dan hier uw vraag.

 

REEKS WEBINARS OVER KRULSTAARTEN 

Het volgende webinar is 19 juni. Meer informatie vindt u hier. 

 

Krulstaartroutes

KRULSTAARTROUTE 1
'GROEIEND AANTAL TOMEN MET KRULSTAARTEN' 

Met deze krulstaartroute groeit stapsgewijs en verantwoord het aantal tomen met krulstaarten in minimaal 4 jaar. Gaat het goed, dan komt er een moment dat alle biggen hun staart kunnen behouden

De route is met name geschikt voor vermeerderaars met een vaste biggenafnemer (vleesvarkenshouder of biggenhandelaar) of voor gesloten bedrijven. 

Hiernaast staat de route met de uitleg per nummer. De route heeft onderdelen waarop u aan de slag kunt, meetmomenten waarop u de conditie van de staarten beoordeelt en viermomenten. Er is iets te vieren als een fase succesvol is afgerond. U kunt door naar de volgende fase. Belangrijk is dat de emmer niet overloopt, dan is er te veel bijtgedrag en start u opnieuw met de fase waar u was.

Bekijk hier de folder van de krulstaartroute 'groeiend aantal tomen met krulstaarten'. 

KRULSTAARTROUTE 2
'STAPSGEWIJS STAARTEN LANGER LATEN'

Met deze krulstaartroute groeit stapsgewijs de lengte van de staarten van de dieren naar een volledige krulstaart. Deze route duurt minimaal 4 jaar. Gaat het goed, dan komt er een moment dat de biggen de gehele staart kunnen behouden.

De route is met name geschikt voor vermeerderaars met een vaste biggenafnemer (vleesvarkenshouder of biggenhandelaar) of voor gesloten bedrijven. 

Hiernaast staat de route met de uitleg per nummer. De route heeft onderdelen waarop u aan de slag kunt, meetmomenten waarop u de conditie van de staarten beoordeelt en viermomenten. Er is iets te vieren als een fase succesvol is afgerond. U kunt door naar de volgende fase. Belangrijk is dat de emmer niet overloopt, dan is er te veel bijtgedrag en start u opnieuw met de fase waar u was.

Bekijk hier de folder van de krulstaartroute 'stapsgewijs staarten langer laten'.

KRULSTAARTROUTE 3
'GROEIEND AANTAL GELTEN MET KRULSTAARTEN'

Met deze route groeit stapsgewijs en verantwoord het aantal gelten met krulstaarten. Deze route duurt minimaal vier jaar. Gaat het goed, dan komt er een moment dat alle gelten hun staart kunnen behouden.

De route is met name geschikt voor vermeerderaars en gesloten bedrijven met eigen aanfok. 

Hiernaast staat de route met de uitleg per nummer. De route heeft onderdelen waarop u aan de slag kunt, meetmomenten waarop u de conditie van de staarten beoordeelt en viermomenten. Er is iets te vieren als een fase succesvol is afgerond. U kunt door naar de volgende fase. Belangrijk is dat de emmer niet overloopt, dan is er te veel bijtgedrag en start u opnieuw met de fase waar u was.

Bekijk hier de folder van de krulstaartroute 'Groeien aantal gelten met een krulstaarten'. 

Eerste signalen

Is er ongenoegen en beginnend bijtgedrag? Neem direct maatregelen om erger te voorkomen.
Bijvoorbeeld door voldoende en effectieve hokverrijking aan te bieden of door de bijters uit het hok te halen. 

 

 

 

DE EMMER STROOMT OVER! STOP!

Stel, u houdt enkele tomen met krulstaarten. Maar meer dan 10 procent van deze varkens heeft een beschadigde staart door bijtgedrag. Dan zijn er nog te veel risicofactoren. Het advies is te stoppen en eerst deze risicofactoren in kaart te brengen. Bijvoorbeeld door de welzijnscheck nogmaals kritisch in te vullen.  

Dit is het stappenplan:

  • Stop met opschalen van het aantal tomen;
  • Vul de welzijnscheck gespeende biggen, opfokzeugen en vleesvarkens kritisch in;
  • Evalueer de uitkomsten met uw adviseurs en volg de adviezen op uit de welzijnscheck;
  • Start opnieuw met de fase waar u was.

 

 

Vraagbaak

Via het onderstaande formulier kunt u uw vragen stellen. Een inhoudelijke of technische vraag beantwoordt Wageningen University & Research.
Heeft u een beleidsvraag, dan zorgt POV voor beantwoording van uw vraag. 

* verplichte velden

Waarom krulstaarten?

Vanaf 2030 stopt de varkenshouderij met het routinematig couperen van staarten bij varkens. Dit heeft de Nederlandse varkenssector met het ministerie van LNV afgesproken. In de Europese Richtlijn tot bescherming van het welzijn van varkens en in het Nederlandse Varkensbesluit is het routinematig couperen van varkensstaarten al niet meer toegestaan. Desondanks is het routinematig couperen van staarten in de EU een gangbare praktijk. Met name omdat zo maar stoppen met couperen onverantwoord is.

Door de deadline van 2030  met elkaar af te spreken, kunnen varkenshouders de komende jaren voorsorteren op een coupeerverbod. Niet alleen met het investeren in optimale houderijomstandigheden, ook door de bedrijfsvoering te wijzigen en door praktijkervaring met het houden van varkens met krulstaarten op te doen.

 

Centraal staat dat varkenshouders de eerste signalen van ongenoegen bij varkens herkennen en hierop anticiperen. Het is noodzakelijk de oorzaken van staartbijten vroegtijdig aan te pakken. Verveling moet worden voorkomen; hokverrijking, voeding en stalklimaat moeten op orde zijn.

Maatschappelijk en politiek ligt het couperen van staarten gevoelig. Door serieus en structureel te werken aan het houden van varkens met krulstaarten, laat de sector zien dat er stappen voorwaarts worden gezet. Er zijn varkensbedrijven waar het lukt de staarten te behouden. Door van hen te leren, kunnen meer varkenshouders vooruitgang boeken.

Tips krulstaarten

Staartbijten voorkomen

  • Hoe is staartbijten te voorkomen? Bekijk deze video voor tips.
  • Tocht is een grote risicofactor op bijtgedrag. Een half uurtje tocht kan al tot bijten leiden. Zorg dat er geen tocht, bijvoorbeeld door windinvloed kan ontstaan. Zie de leaflet windinvloed op de website van het Klimaatplatform voor de varkenshouderij.
  • Voorkom hoge CO2 en ammoniakconcentraties in de stal. Ook grote schommelingen werken negatief. Inzet van klimaatsensoren kunnen inzicht geven. Zie voor richtlijnen klimaatinstellingen de website van het Klimaatplatform voor de varkenshouderij. 
  • Zorg voor voldoende goed bereikbare eet- en drinkplaatsen (zie welzijnscheck). Meet bijvoorbeeld de breedte van de voerbak en deel deze door de benodigde eetbreedte per varken. Bepaal daarmee hoeveel eetplaatsen de voerbak heeft en of dat voldoende is voor het aantal varkens.
  • Varkens willen bij voorkeur water en voer apart opnemen.
  • Varkens houden van voorspelbaarheid. Bijvoorbeeld bij onbeperkte volgtijdig voedering aan een voerbak kan een uur zonder voer al leiden tot bijtgedrag.
  • Bijtgedrag kan al in de kraamfase aangeleerd worden. Bekend is dat op 3 tot 5 dagen leeftijd het exploratie- en speelgedrag van biggen al toeneemt, wat elkaar en de zeug bijten in de hand kan werken. Biggen die bijtgedrag in de kraamfase aangeleerd hebben pikken dit gedrag bij ongenoegen in een latere fase weer op. Kijk dus een naar bijtpuntjes aan de staart bij gespeende biggen. Zie je dit, dan kan efficiënte en voldoende hokverrijking in de kraamfase voor de biggen dit probleem verminderen/oplossen.

Beginnen met krulstaarten

  • Begin door de welzijnscheck varkens kritisch in te vullen. Dan komen de risicofactoren op bijtgedrag goed in beeld.
  • Kies om te starten met stapsgewijs langere staarten of meer biggen behouden de staart voor tomen waarbij de biggen voldoende biest opgenomen hebben.
  • Als SINS of oor/staartnecrose voorkomt, los dan eerst dit probleem op voordat u begint met krulstaarten.

Uitbraak staartbijten

  • Een uitbraak van staartbijten is niet altijd te voorkomen, maar vereist wel snel ingrijpen. Bijvoorbeeld door extra en efficiënt hokverrijkingsmaterialen in te zetten. Dit extra materiaal dient als vangnet.
  • Is het bijtgedrag gestopt, verwijder dan beetje bij beetje de extra hokverrijkingsmaterialen. Dan is de kans op terugkerend bijtgedrag kleiner.

Hulpmiddelen

  • Vermeld op de afdelings- of hokkaarten of er ongenoegen/bijtgedrag is, welke maatregelen zijn genomen en of deze effectief waren. Bespreek deze kaarten met uw adviseurs.
  • Bij het zoeken naar de oorzaken van bijtgedrag kan de inzet van camera’s helpen. Kijk dan vooral naar het gedrag van de varkens, elkaar klieren, agressief gedrag bij voerbak  of drinknippel/drinkbakje of te koud liggen.
  • Gebruik bij het stapsgewijs staarten langer laten een coupeerblokje zodat de staarten bij alle biggen op dezelfde lengte gecoupeerd worden.

Management

  • De 2-keer dagelijkse controle is gericht op:
    • Beschikbaarheid van basisbehoefte: lucht, water, voer
    • Diergezondheid
    • Hokverrijking nog bereikbaar en voldoende aanwezig. Let op: tijdig vervangen
    • Herkennen van ongenoegen/beginnend bijtgedrag bij de varkens
  • Zorg dat de varkens niet bang zijn voor de mens. 
  • Bij ongenoegen/bijtgedrag (oren/flank/staart) wordt binnen circa 30 minuten een protocol in werking gezet. Aspecten die in een werkprotocol staan zijn:
    • Type ongenoegen/ bijtgedrag bepalen: tweetraps, frustratie of obsessief bijtgedrag.
    • Te nemen maatregelen bij start ongenoegen/start bijtgedrag:
      • Tweetraps: aanbod hokverrijking verbeteren
      • Frustratie:
      • Obsessie: bijter uit hok halen en naar noodopvang 
    • Te nemen maatregelen bij ernstige uitbraak van bijtgedrag: dieren naar noodopvang
  • In risicotijden (hoge buitentemperaturen, herfst/storm) en bij storingen voerinstallatie worden extra maatregelen genomen zoals bijvoorbeeld extra hokverrijking.

Effect van licht in de stal

  • Zorg voor kwaliteitsverlichting in de stal. Uit Zweeds onderzoek blijkt dat het licht van standaard TL-buizen met een onzichtbare flikkering (gedurende 14 uur per dag) het risico op staartbijten verhoogt. Bij niet-flikkerend licht is het aantal gevallen van staartbijten significant lager. 

Hokverrijking

  • Hokverrijking is een bliksemafleider. Een vangnet dat voorkomt dat ongenoegen leidt tot bijtgedrag. Van belang is dat met dit vangnet het ongenoegen en beginnend bijtgedrag binnen enkele dagen stopt.  Zorg daarbij voor voldoende en adequate hokverrijking.
  • Start bij het zien van het eerste ongenoegen direct met het aanbieden van efficiënte en voldoende extra hokverrijking.
  • Gebruik meerdere soorten hokverrijkingsmaterialen: twee maal daags stro/luzerne/gras, ruwvoer in een mand, touwen, jute doeken of likstenen. 
  • Is het ongenoegen/bijtgedrag gestopt, haal dan stapsgewijs het extra hokverrijking weg. 

Ervaringen varkenshouders

 

Zie voor meer tips: www.hokverrijkingvarkens.nl

Meestgestelde vragen

Krulstaarten

Waar moet ik beginnen om toe te werken naar varkens met krulstaarten?

Vul als eerste de welzijnscheck kritisch in. Deze geeft u inzicht in de huidige situatie op uw bedrijf en geeft advies over welke factoren het risico op bijtgedrag vergroten. Wat is bijvoorbeeld de invloed van klimaat, leefruimte, voer, hokverrijking en het gedrag? Op basis van deze adviezen maakt u vervolgens een plan van aanpak en start u met een van de drie krulstaartroutes.

 

Hoe begin ik met het houden van varkens met krulstaarten?

Zorg dat u goed geïnformeerd bent. Bekijk daarvoor de drie krulstaartroutes die zijn opgesteld door Wageningen University & Research in samenwerking met de Coalitie Vitale Varkenshouderij. Dit zijn de routes:

  • Groeiend aantal tomen met krulstaarten
  • Stapsgewijs staarten langer laten
  • Groeiend aantal gelten met krulstaarten

Welke route past bij uw bedrijf? 

Wilt u starten, inventariseer dan of uw bedrijf er klaar voor is. Het advies is uw adviseurs hierbij te betrekken. En bent u vermeerderaar met een vaste biggenafnemer, betrek deze ondernemer dan ook. 

Het bijtgedrag van mijn varkens neemt toe, wat nu?

Wanneer dit het geval is, is het niet verantwoord om niet te couperen. Neem nogmaals de welzijnscheck door om te achterhalen hoe het komt dat het bijtgedrag plaatsvindt, en voer verbeteringen door. Beoordeel na verloop van tijd of de nieuwe maatregelen het gewenste effect hebben, of dat er nog meer maatregelen nodig zijn.

Wanneer kan ik het houden van varkens met langere staarten opschalen?

Wanneer de eerste toom varkens met krulstaarten en met geen of weinig bijtschade is afgeleverd, kunt u het aantal tomen met lange staarten of de lengte van de staarten stap voor stap uitbreiden. Ontstaan er toch problemen met bijtgedrag, dan is het belangrijk de oorzaken hiervan te achterhalen en die eerst aan te pakken, voordat er meer tomen met lange staarten gehouden worden. De welzijnscheck is een handig hulpmiddel om de risicofactoren helder te krijgen. 

Waarom ben ik als varkenshouder verplicht om de welzijnscheck in te vullen?

De Europese Commissie heeft in 2016 aangegeven dat alle Europese lidstaten erop moeten toezien dat varkenshouders een risicobeoordeling gaan uitvoeren om het risico op bijtgedrag op hun bedrijf vast te stellen. Met de welzijnscheck voldoet Nederland aan deze verplichting. In de IKB’s wordt vanaf 1 juli 2020 een voorschrift opgenomen waarin staat dat varkenshouders uiterlijk 31 december 2020 de Welzijnscheck in moeten vullen.

Welke route past bij uw bedrijf?

Wilt u starten, inventariseer dan of uw bedrijf er klaar voor is. Het advies is uw adviseurs hierbij te betrekken. En bent u vermeerderaar met een vaste biggenafnemer, betrek deze ondernemer dan ook. Levert u biggen aan een handelaar, betrek dan de handelaar bij uw plannen.

Staartbijters herkennen

Type  'tweetraps'

Deze vorm van staartbijten begint met het speels sabbelen op de staart van een hokgenoot (eerste stadium).
Dit sabbelen ontaardt in bijten (tweede stadium) op het moment dat de staart beschadigd raakt. 

Type 'plotseling gewelddadig'

Deze vorm ontstaat op een moment dat de varkens gefrustreerd zijn. Dat kan bijvoorbeeld zijn in een situatie van: 

  • Tocht
  • Te kort aan voernutriënten
  • Onvoldoende toegang tot voer/water/ligplek

Type 'obsessieve bijter'

Dit zijn de dieren die zich een groot deel van de tijd alleen maar bezighouden met staartbijten. Dit zijn vaak de lichtere dieren met een afwijkend sociaal gedrag. Ze hebben meestal een ergens een tekort gehad.

Mooie staarten