Aan de slag met krulstaarten

Krulstaarten

Waar moet ik beginnen om toe te werken naar varkens met krulstaarten?

Vul als eerste de welzijnscheck kritisch in. Deze geeft u inzicht in de huidige situatie op uw bedrijf en geeft advies over welke factoren het risico op bijtgedrag vergroten. Wat is bijvoorbeeld de invloed van klimaat, leefruimte, voer, hokverrijking en het gedrag? Op basis van deze adviezen maakt u vervolgens een plan van aanpak en start u met een van de drie krulstaartroutes.

 

Hoe begin ik met het houden van varkens met krulstaarten?

Zorg dat u goed geïnformeerd bent. Bekijk daarvoor de drie krulstaartroutes die zijn opgesteld door Wageningen University & Research in samenwerking met de Coalitie Vitale Varkenshouderij. Dit zijn de routes:

• Groeiend aantal tomen met krulstaarten
• Stapsgewijs staarten langer laten
• Groeiend aantal gelten met krulstaarten

Welke route past bij uw bedrijf? 

Wilt u starten, inventariseer dan of uw bedrijf er klaar voor is. Het advies is uw adviseurs hierbij te betrekken. En bent u vermeerderaar met een vaste biggenafnemer, betrek deze ondernemer dan ook. 

Het bijtgedrag van mijn varkens neemt toe, wat nu?

Wanneer dit het geval is, is het niet verantwoord om niet te couperen. Neem nogmaals de welzijnscheck door om te achterhalen hoe het komt dat het bijtgedrag plaatsvindt, en voer verbeteringen door. Beoordeel na verloop van tijd of de nieuwe maatregelen het gewenste effect hebben, of dat er nog meer maatregelen nodig zijn.

Wanneer kan ik het houden van varkens met langere staarten opschalen?

Wanneer de eerste toom varkens met krulstaarten en met geen of weinig bijtschade is afgeleverd, kunt u het aantal tomen met lange staarten of de lengte van de staarten stap voor stap uitbreiden. Ontstaan er toch problemen met bijtgedrag, dan is het belangrijk de oorzaken hiervan te achterhalen en die eerst aan te pakken, voordat er meer tomen met lange staarten gehouden worden. De welzijnscheck is een handig hulpmiddel om de risicofactoren helder te krijgen. 

Waarom ben ik als varkenshouder verplicht om de welzijnscheck in te vullen?

De Europese Commissie heeft in 2016 aangegeven dat alle Europese lidstaten erop moeten toezien dat varkenshouders een risicobeoordeling gaan uitvoeren om het risico op bijtgedrag op hun bedrijf vast te stellen. Met de welzijnscheck voldoet Nederland aan deze verplichting. In de IKB’s wordt vanaf 1 juli 2020 een voorschrift opgenomen waarin staat dat varkenshouders uiterlijk 31 december 2020 de Welzijnscheck in moeten vullen.

Welke route past bij uw bedrijf?

Wilt u starten, inventariseer dan of uw bedrijf er klaar voor is. Het advies is uw adviseurs hierbij te betrekken. En bent u vermeerderaar met een vaste biggenafnemer, betrek deze ondernemer dan ook. Levert u biggen aan een handelaar, betrek dan de handelaar bij uw plannen.

N.a.v Webinar 1 (Verdien samen die krul)

Is het vanaf 2030 verplicht om alle varkens met een lange staart te hebben?

Vanaf 2030 heeft CoViVa de ambitie om te stoppen met routinematig couperen. Ook zal dit in Europa aangescherpt gaan worden in de wetgeving. Daarom werken we nu stapsgewijs richting de krulstaart voor 2030, zodat iedereen ervaring heeft opgedaan en niet voor verassingen komen te staan.

Zijn er landen waar couperen nu al verboden is?

In Finland, Zweden, Litouwen, Zwiterland en Noorwegen is staarten couperen verboden. In Duitsland wettelijk verplichting om risico te beoordelen jaarlijks. Daarnaast moeten 1% van de aanwezige varkens een krulstaart hebben; bij succes moet dit percentage stap voor stap worden verhoogt.

In welke landen geldt deze verplichting vanaf 2030?

Alle landen aangezien staarten couperen sinds 1991 officieel is verboden in de EU. Alleen dat is jaren gedoogd. Het is dus een ‘nee, tenzij….’ wetgeving; nee, er mogen geen staarten worden gecoupeerd mits maatregelen om staartbijten te voorkomen niet werkte én biggen jonger zijn dan 4 dagen.

Uiteindelijk is het de varkenshouder die het moet lukken. In welke zin kan de varkenshouder dit ‘samen’ verwachten?

‘Verdien samen die krul’ – deze slogan kan je op verschillende manieren opvatten.

• Het woord ‘verdienen’ heeft een dubbele betekenis; Een krulstaart is hét teken van deskundigheid, van vakmanschap. Het is een verdienste waarbij alle factoren op groen staan. Bovendien moet het financieel ook haalbaar zijn om te verdienen aan varkens met een gave krulstaart.
• Ook het woord ‘krul’ heeft een dubbele betekenis. Het is niet alleen de krul in de staart, maar ook de krul als symbool van ‘goed gedaan’.
• Varkens met krulstaarten houden kan je niet alleen, daarom verdien je samen de krul.  Het behalen van alle factoren op groen zal gezamenlijk met erfbetreders en marktpartijen moeten gebeuren. Samen moet er gewerkt worden om staartbijten te voorkomen.

Een big met een kapotte staart wordt tegenwoordig al snel afgekeurd voor transport. Bij de weg naar de krulstaart toe zullen we deze met ups-and-downs meer gaan zien. Hoe wordt daarmee omgegaan?

Transportwaardigheid van varkens met lichte staartschade moeten worden vervoerd als oranje dieren. Maar ook hier zal samen [verdien samen de krul] gezocht moeten worden naar een toekomstbestendige oplossing met NVWA – LNV – transpor – sector. Met name wanneer er een staartuitbraak is geweest.

N.a.v Webinar 2 (krulstaart, hoeveel moet die opleveren?)

Wat gaat de lange staart extra kosten?

Varkenshouders kunnen rendabel varkens met krulstaarten houden bij een gemiddelde meerprijs tussen 10 en 31 euro per varken. Dit blijkt uit onderzoek van Wageningen University & Research in opdracht van de Coalitie Vitale Varkenshouderij (CoViVa)

Hoe is dit bedrag berekend?

Uit dit onderzoek blijken grote verschillen tussen bedrijven. De extra kosten voor het houden van varkens met ongecoupeerde staarten kunnen oplopen tot 26 euro per afgeleverd varken. Bedrijven met een hogere uitgangssituatie, zoals bijvoorbeeld deelname aan een concept met welzijnseisen, hoeven minder te investeren om verantwoord varkens te kunnen houden met een krulstaart en komen op 9 euro. Dit is zonder het meerekenen van uitval van varkens met staartschade. Aangenomen wordt dat deze uitval op 5-15% ligt. Om de opbrengst van een varken met intacte staart rendabel te laten blijven, moet de afnemer van een dier 10 tot 31 euro meer gaan betalen voor een varken met krulstaart.

Waar zitten deze extra kosten in?

Deze meerprijs dekt de investering in aangepaste stalinrichting, klimaat en voer. Daarnaast zijn ook de extra arbeid en kosten van mogelijke staartschade meegenomen in de berekeningen.

Kun je lange staarten houden op volledig kunststofrooster?

Het houden van biggen op een volledig kunststof roostervloer is een van de chronische risicofactoren op bijtgedrag. Dit omdat:

• kunststof een lagere geleiding heeft dan bijvoorbeeld beton of metaal. Hierdoor kunnen de biggen hun warmte nauwelijks via de vloer afvoeren. Dit kan met name aan het einde van de opfokperiode  leiden tot discomfort door warmte.
• De luchtkwaliteit die biggen inademen als ze op een roostervloer liggen is slechter dan de luchtkwaliteit die biggen inademen als ze op een dichte vloer liggen.
• Het lopen van de biggen op harde kunststof roosters luidruchtig is.

Of een volledig kunststof roostervloer leidt tot bijtgedrag is mede afhankelijk van de overige risicofactoren. Als de emmer met risicofactoren overloopt kan bijtgedrag ontstaan.

Wie gaat de extra kosten betalen?

Uiteindelijk zullen de extra kosten uit de keten moeten komen. Daarom roept CoViVa, op basis van deze onderzoeksresultaten, alle ketenpartners op om samen te werken aan oplossingen die deze meerprijs mogelijk maken.

N.a.v Webinar 3 (De rol van voer & water op de krulstaart)

Zijn de voerfirma’s al bezig met voerproeven in combinatie met de krulstaart?

Er zijn verschillende voerfirma’s bezig met het thema krulstaarten en het testen van hun voer. Dit op eigen onderzoek locaties of bij klanten. Voer is één van de factoren in de emmer en wanneer het niet in orde is, is het chronische stress waardoor de emmer meer gevuld is.

Aan wat voor wijzigingen in de voersamenstelling kan gedacht worden?

Vooral continuering en gelijk houden van voersamenstelling is belangrijk. Zowel qua kwaliteit grondstoffen als nutritionele samenstelling (gehaltes van vitamines, minerale, eiwitten etc). In de welzijnscheck staan verschillende normen voor nutriënten. Ook vezels spelen een belangrijke rol in verzadiging. Komende jaren zal er nog meer onderzoek nodig zijn om juiste verhoudingen van aminozuren te weten voor varkens.

Wat kunnen we verwachten van het effect van diermeel in het voer?

Varkens zijn omnivoren, net zoals mensen. Door het verbieden van diermeel in voer, hebben wij van varkens vegetariërs gemaakt. Terugkomst van pluimveediermeel in varkensvoer zal naar verwachting een positief effect hebben op minder bijtgedrag.

Wat zijn belangrijke verschillen bij droogvoer en brij bij het houden van varkens met een krulstaart?

Brijvoer heeft eerder verschillende samenstelling. Dat geeft iets meer risico dan droogvoer. Maar uit onderzoek is gebleken dat lange trog voedering of voeren via droogvoerbak geen verschil heeft op bijtgedrag. Natuurlijk mits de eetplaatsen voldoen aan de normen (aantal en breedte) en er onbeperkt droogvoer wordt gegeven.

Waarom is water zo belangrijk bij het houden van varkens met een krulstaart?

Voldoende water opnemen van goede kwaliteit is cruciaal voor vele fysiologische processen. Een onvoldoende hoeveelheid wateropname heeft aanzienlijke gevolgen voor elke fase van het productieproces van de varkenshouderij. Door een te lage wateropname worden voedingsstoffen niet goed opgenomen door het varken en blijft de voeropname achter. Hierdoor kan de groei, maar ook weerstand, van de dieren afnemen wat mogelijk nadelige gevolgen heeft voor de diergezondheid. Daarnaast speelt water ook een grote rol als het immuunsysteem wordt aangesproken door een ziekte.  

Het drinkwatersysteem is ook uit oogpunt van dierenwelzijn van belang. Denk hierbij aan het optreden van bijtgedrag als de wateropname te laag is, er te weinig drinkpunten zijn of als het water geen goede kwaliteit heeft. De ervaring leert dat wanneer een drinknippel verstopt is dat binnen enkele uren bijtgedrag kan optreden.

Hoeveel drinkplaatsen hebben de biggen en vleesvarkens nodig?

Bij zowel droogvoedering als brijvoedering wordt aanbevolen:

• bij gespeende biggen 1 drinkplaats per 10 biggen
• bij vleesvarkens 1 drinkplaats per 10 vleesvarkens

Aanbevolen wordt, mede op basis van ervaringen in Finland, om minimaal 2 drinkplaatsen per hok te hebben. Op die manier fungeert het tweede drinkpunt als back-up voor het eerste in geval van verstopping of breuk of van intimidatie door ranghoge dieren.

Waar kunnen de drinkplaatsen het beste geplaatst worden?

Dit is afhankelijk van de hokuitvoering. Een drinkpunt dient boven een rooster gemonteerd te zijn en niet in een hoek.   

N.a.v Webinar 4 (Krulstaarten en de rol van hokverrijking en management)

Waar kan ik voorbeelden van hokverrijking vinden?

Zie daarvoor deze website: Wiki Hokverrijking varkens: https://www.hokverrijkingvarkens.nl/

Welke ruwvoersoorten vallen allemaal onder hokverrijking? En wanneer kan ik dat het beste geven?

Stro, Hooi, kuilvoer, luzerne, CCM. Hiermee voldoe je aan alle eigenschappen van eetbaar, kauwbaar, wroetbaar, afbreekbaar en beschikbaar voor meerdere of alle dieren.

Vertrekking kan op de grond (het liefst 2x per dag, 20 gr per dier per dag). Verstrekken op vaste momenten van de dag en ook elke dag., dus ook op zondag. Dit heeft er mee te maken dat varkens gewoonte dieren zijn.

Binnen een groep varkens is het eet-, onderzoek- en speelgedrag gesynchroniseerd, ze doen dit het liefst tegelijkertijd. Er zijn daarbij twee pieken in activiteit; één piek in de ochtend en één piek in de middag, die beide een aantal uren duren. Als ruwvoer of stro niet continu beschikbaar is, is tweemaal daags verstrekken, in de ochtend en in de middag, het meest effectief. Bij vaste hokverrijking zullen er in deze piekperioden meer varkens met het materiaal bezig zijn. Materiaal dat voor meerdere dieren tegelijk beschikbaar is, heeft daarom sterk de voorkeur, anders kan er competitie en vechten om het materiaal ontstaan.

Waar moet ik opletten bij hokverrijking die helpt bij de weg naar de krulstaarten?

Hokverrijking moet voldoen aan verschillende eigenschappen. (eetbaar, kauwbaar, wroetbaar, afbreekbaar en met meerdere tegelijk kunnen spelen). De locatie in het hok is ook erg belangrijk. 

Wanneer biggen rond de 9 weken zijn (einde van de speenafdeling) is de behoefte van kauwbaar hokverrijking extra groot. Waarschijnlijk heeft dat met wisselen van tanden en doorkomen van kiezen te maken. Varkens buiten lopen daarom ook graag met een steen in hun mond voor gebitsonderhoud. Het is een beetje te vergelijken met puppy’s. rond 9 weken leeftijd is ook het het risico van staartbijten het grootste. een extra ketting met niet te grote schakels, jutte zak of sisal touw is geen overbodige luxe.

Wat is de ervaring met hokverrijking door muziek en geluid?

Het gehoor van varkens is goed en harder dan 80 decibel werkt verstorend. Ondanks dat muziek niet tegemoet komt aan de behoefte van varkens tot exploratief gedrag, kan met geluid de omgeving van varkens verrijkt worden:

• Achtergrond geluiden worden gemaskeerd, zoals voerinstallaties, ventilatoren, reinigingen met hogedrukspuit, en dergelijke.
• Gewenning aan onbekende geluiden en hierdoor schrikken ze minder snel van plotselinge geluiden.

Belangrijk dat een spelende radio, niet te hard staat en niet 24 uur per dag, maar een dagdeel. Gewoon radio afwisselend met praten en (rustige) muziek.